O BARDO DO SALNÉS

Para acabar el mes de abril que ya se nos va (entra mayo y sale abril; tan garridico que le vi partir), nada mejor que recordar a Ramón Cabanillas, poeta cambadés con quien aprendí a leer versos en gallego después de Rosalía. Mis padres me compraron las obras completas, primero un tomo, luego otro, en aquel estanco, librería y papelería que había en la Calle Calvo Sotelo de Marín. Sus versos me acompañaron y me acompañan. Fue un poeta costumbrista (Vento mareiro), civil y patriótico (A terra asoballada), amoroso ( A rosa das cen follas). Creo que nunca se ha traducido al castellano y alguna vez he pensado en traducir su rosa, pero tal y como está el paño creo que no merece la pena.

         Os dejo en prenda este hermoso poema dedicado a una pobre loca de pueblo. Lo musicó Juan Pardo hace una poridad de años en aquel LP que se llamó Galicia, miña nai que tés dous mares. Con él vuelvo a la adolescencia.

POBRIÑA DA TOLA   Non teño parentes amores nin chouza. Aldea en aldea, parroquia en parroquia, ando polo mundo arredada e soia. Xanto cando atopo cunha almiña boa que polos seus mortos bótame de esmola a cunca do caldo e o anaco de broa. Durmo nos camiños érgome coa aurora, lávome nas fontes de crara auga morna, e as noites que a lúa loce briladora, como nun suspiro paso as horas mortas mirando para ela, cantándolle copras: Lúa, lúa branca como me namoras (bis) Os cans que me ladran, e os nenos que xogan tirándome pedras, chamándome tola, atraveso veigas, rubo corredoiras, e salto valados cubertos de roxas espiñas de estripos e ortigas treidoras que fírenme a carne e ráchanme a roupa… ¡a roupa dos probes que nunca foi nova! A xente do mundo que di que esta corda marmura ó toparme: ¡Probiña da tola! E non é verdade. ¡Abofé… abofé que estou corda! ¡Si a xente soupera!… Cando camiñando paso polas hortas a tempo que a gente turra da espiocha ou cava patatas ou pranta cebolas sempre hai un que diga: - ¿A ónde vas Rosa? I eu que nunca quixen andar con parolas - ¡Demo de xudío! - ¿A ti que che importa? E, sin mais palique, vírome de costas; mais ben me porcato, facéndome a xorda que queda decindo: ¡Probiña da tola! O conto é que un fillo ¡bo mozo! da dona do Pazo da Gándara andúvolle ás voltas, ¡As cousas do mundo!

O triste da historia foi que o mozo ó irse deixouna sen honra. Eu non me recordo… ¡Bah! ¿Quén se recorda? Pero eu non acerto que ten esa historia que, cando contala tristeiros escoitan, namentras eu saio correndo da horta, os homes salaian, e as vellas e as mozas, co mandil nos ollos, doloridas choran decindo en voz baixa: ¡Probiña da tola! A xente do mundo que di que está corda marmura ó toparme: ¡Probiña da tola! E non é verdade. ¡Abofé… abofé que estou corda! ¡Si a xente soupera!… que non é verdade. ¡Abofé estou corda! ¡Si a xente soupera que eu vivo na groria! Cando a noite cobre o pinal de sombras, dúrmome nun leito de fiunchos e follas, e a pouco desperto e vexo una pomba que baixa do ceo voa que revoa, e ven no meu colo pousarse, e mimosa, rúbeseme ó peito, e bícame na boca, fálame dos anxes da Nosa Señora. ¡E todas as noites ven a branca pomba e conmigo fala e conmigo xoga; ate que alumeando o pinal a aurora rube cara o ceo voa que revoa! Por eso me río cando ¡meigas fora! a xente do mundo que di que está corda marmura ó toparme ¡Probiña da tola!